Wkroczyliśmy w rok 2018. Tym samym będziemy świętować 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Z tej okazji odbywa się i odbywać się będzie cały szereg wydarzeń – wystaw, koncertów, spektakli, happeningów i warsztatów związanych z polskim dziedzictwem.
Z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości instytucje historyczne, artystyczne oaz organizacje pozarządowe ruszają z całą gamą wydarzeń przybliżającym Polakom nie tylko wydarzenie sprzed wieku, ale także całą historię Polski i jej tradycje.
PROGRAM RZĄDOWY „NIEPODLEGŁA”
W maju 2017 r. Rada Ministrów ustanowiła program „Niepodległa”. Jego ramy czasowe to lata 2017-2021. Co ciekawe, napis, który tworzy logo programu wyszedł spod pióra Józefa Piłsudskiego. Program „Niepodległa” polega na dofinansowaniu wydarzeń kulturalnych i historycznych przybliżających polskie dziedzictwo, zwłaszcza ostatnich 100 lat.
Jak wskazują badania wykonane w celu sformułowania założeń programu[1], 73% Polaków uważa, że 11 listopada to najważniejsze wśród państwowych świąt związanych z historią i zasługuje na szczególne upamiętnienie. Na drugim miejscu znalazło się święto 3 maja – rocznica uchwalenia pierwszej polskiej konstytucji, a na trzecim 1 sierpnia – Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego. W analizie wyników badań możemy przeczytać, że ich uczestnicy „(…) wskazywali jako problem brak jedności Polaków świętujących rocznicę odzyskania niepodległości. W odczuciu większości respondentów, Święto Niepodległości jest dniem, w którym powinniśmy doświadczać wspólnoty ponad dzielącymi nas podziałami politycznymi, społecznymi czy ekonomicznymi.”[2] Program rządowy „Niepodległa” ma na celu wzmocnienie poczucia wspólnoty obywatelskiej Polaków, pokazanie, że mimo różnych opinii na tematy polityczne, więcej nas łączy niż dzieli.
Poniżej przybliżamy niektóre ciekawe wydarzenia odbywające się w ramach programu.
Wystawy muzealne
Dużą popularnością cieszy się „Wyspiański” w Muzeum Narodowym w Krakowie. Jest to największa ze zorganizowanych dotychczas wystawa poświęconych temu artyście, wystawa „na wskroś przesiąknięta polskością, a jednocześnie tak – w pozytywnym tego słowa znaczeniu – rewolucyjna”, jak powiedział na otwarciu wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, Jarosław Sellin. Zmarłego 110 lat temu artystę można określić mianem człowieka renesansu – na wystawie prezentowane są jego obrazy, fragmenty dzieł literackich, projekty witraży, meble, kostiumy teatralne oraz zbudowana według jego pomysłu makieta przedstawiająca rozbudowę Wawelu. Wystawa otwarta będzie do 20 stycznia 2019 r.
Z kolei w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie wystawa wraz z konferencją „W stronę Niepodległej. Niezwykłe historie z Polski i Japonii. Jubileusz stulecia nawiązania oficjalnych stosunków pomiędzy Polską a Japonią” ma pokazywać historię ostatnich 100 lat Polski oczami Japończyków. Będzie poświęcona także bratu Józefa Piłsudskiego – Bronisławowi, polskiemu etnografowi, który bardzo przyczynił się do nawiązania i utrzymania stosunków między oboma krajami.
Od października 2018 r. do lutego 2019 r. w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie będzie można zwiedzać wystawę „Architektura niepodległości w Europie Środkowej” i zobaczyć jak architektura i rozwiązania urbanistyczne dwudziestolecia międzywojennego w państwach nowopowstałych jak i tych ulokowanych w nowych granicach były do siebie podobne.
Na Zamku Królewskim w Warszawie w dniu 100. rocznicy odzyskania niepodległości ruszy wystawa „Znaki wolności. O trwaniu polskiej tożsamości narodowej w latach 1918-1989”. Prezentowane będą dzieła sztuki polskiej, wśród których szczególne miejsce zajmą obrazy i rzeźby odnoszące się do konkretnych zdarzeń historycznych oraz postaw obrony suwerenności.
Rok 2017 był rokiem stulecia polskiej sztuki awangardowej. Jej miłośnicy powinni kupić bilety do Łodzi, a konkretniej – do Muzeum Sztuki w Łodzi. Do 2020 r. odbywać się tam będzie szereg wystaw poświęconych awangardzie. Harmonogram wydarzeń nie tylko w Łodzi, ale i w innych polskich miastach dostępny jest pod linkiem: < http://rokawangardy.pl/>.
Stanisław Wyspiański, Planty o świcie; Domena Publiczna
Koncerty i spektakle
W Warszawie, w Filharmonii Narodowej, odbywać się będą koncerty symfoniczne polskich utworów powstałych w latach dwudziestych w ramach cyklu „Powstało w wolnej Polsce”. Ostatnie będą miały miejsce 9 i 10 listopada i będą odtworzeniem koncertu z 11 listopada 1932 r., kiedy przy fortepianie zasiadał Karol Szymanowski.
Polskie Wydawnictwo Muzyczne realizuje projekt „Dekady wolności – 100 arcydzieł muzyki polskiej na 100-lecie niepodległości”. Polega on m.in. na wydaniu specjalnej płyty. Część utworów stanowić będą archiwalne nagrania Polskiego Radia, a część zostanie nagrana na nowo. 11 listopada 2018 r. odbędą się także specjalne koncerty w Krakowie, Katowicach, Wrocławiu, Szczecinie, Poznaniu, Białymstoku i Warszawie, a także za granicą, m.in. w Nowym Jorku, Wiedniu i Tokio. W ramach projektu powstaną także monografie oraz pomoce naukowe dla szkół.
Narodowe Centrum Kultury, Narodowy Instytut Audiowizualny i Instytut Adama Mickiewicza nagrają aranżacje muzyczne 100 najpiękniejszych utworów polskiej poezji, z naciskiem na czasy najnowsze. Wśród nich mają znaleźć się dzieła m.in. Herberta, Miłosza, Szymborskiej, Świrszczyńskiej, Staffa, Leśmiana, Mickiewicza i Kochanowskiego. Wszyscy chętni, za pomocą dedykowanego portalu, będą mogli nagrać i udostępnić szerszej publiczności swoje wersje piosenek.
Inne
Ciekawym projektem jest „Historia w ożywionych obrazach” realizowana przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. „Polska niepodległa” to już druga seria cyklu. Projekt polega na zekranizowaniu dzieł malarstwa, które przedstawiają ważne wydarzenia i postacie historyczne. Filmy mają po kilkanaście minut i są opatrzone komentarzem narratora, Olgierda Łukaszewicza.
Ludzie żyją coraz dłużej – są wśród nas również stulatkowie. Projekt „100 100-latków na 100-lecie” polegać będzie na przeprowadzeniu i nagraniu wywiadów ze świadkami historii. Na podstawie wspomnień i zdjęć powstanie wystawa prezentowana w Internecie i w różnych miejscach w Polsce, także w gminach wiejskich.
Ośrodek „Pamięć i przyszłość” we Wrocławiu realizuje projekt „Pełnoletni 1918/2018”. Młodzież urodzona w 2000 r., a więc ta, która w tym roku stanie się pełnoletnia, będzie poszukiwać informacji na temat osób, które pełnoletniość osiągnęły w 1918 r. i porównywać siebie ze swoimi równolatkami sprzed wieku. Projekt jest rodzajem konkursu – prace będą gromadzone i udostępniane dla odbiorców na specjalnej platformie, a najlepsze z nich zostaną nagrodzone. Co ciekawe, zorganizowana została także inna akcja adresowana do osób urodzonych w 2000 r. – 18-latkowie, którzy składają wniosek o paszport, dokument otrzymają wraz ze specjalnym pakietem jubileuszowym – flagą i miniprzewodnikiem na temat polskich symboli narodowych.
Zgłoś pomysł na wydarzenie lokalne!
W ramach programu „Niepodległa” powstały także programy dotacyjne „Koalicje dla Niepodległej” oraz „Niepodległa”. Skierowane są one do samorządowych instytucji kultury i organizacji. Wymaganiem „Koalicji dla Niepodległej” jest zawiązanie koalicji w celu wspólnej organizacji projektu. Koalicja może być zawiązana z archiwami państwowymi lub prywatnymi, placówkami oświatowymi, szkołami wyższymi, jednostkami samorządu terytorialnego, instytucjami kultury, kościołami i związkami wyznaniowymi, oddziałami IPN, spółdzielniami mieszkaniowymi itp. Najwyżej oceniane będą te przedsięwzięcia, które zakładają partycypację obywatelską. Nabory do programu będą ogłaszane corocznie. Najbliższy ruszy w kwietniu 2018.
Więcej informacji na temat programów dotacyjnych pod linkiem: https://niepodlegla.gov.pl/dotacje/
NIESKOŃCZENIE NIEPODLEGŁA – PROJEKT OŚRODKA KARTA
Andrzej Pągowski wraz z Ośrodkiem Karta, zajmującym się dokumentowaniem i upowszechnianiem historii Polski i Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, wyszli z inicjatywą „Nieskończenie Niepodległa”. Projekt podzielony jest na 3 części. Pierwsza część to działania medialne, prowadzone co tydzień w prasie, telewizji, radiu i na portalu internetowym. Do piątkowego wydania „Rzeczpospolitej” dołączany jest dodatek „Rzecz o historii”. Radio Zet w weekendy prowadzi audycję „Wiadomości historyczne z ostatnich 100 lat”. Z kolei w piątkowe poranki Jarosław Gugała prowadzi w Polsat News program poświęcony polskiej historii. Na Histmag.org co niedzielę ukazuje się natomiast artykuł prezentujący ważne wydarzenia skomentowane przez świadków i uczestników. W ramach drugiej części projektu ośrodek prowadzi działania na szczeblach lokalnych. Część trzecia to wydanie „Księgi Stulecia Niepodległości”, czyli ilustrowanej publikacji poświęconej 60 tematom kluczowym dla niepodległości Rzeczpospolitej.
Strona Nieskończenie Niepodległej: https://nieskonczenieniepodlegla.pl/
Zachęcamy do włączenia się w świętowanie Niepodległości – zarówno poprzez pogłębianie wiedzy o historii i kulturze polskiej jak i przemyślenia towarzyszące różnego rodzaju wystawom i wydarzeniom artystycznym. Nie ważne czy będzie to odbywało się w ramach „Niepodległej”, „Nieskończenie Niepodległej” czy innych programów. Niech mimo codziennych różnic rocznica odzyskania niepodległości połączy Polaków.
[1] Raport Niepodległa: http://bip.mkidn.gov.pl/media/download_gallery/20170619_Uchwala_NIEPODLEGLA_na_lata_2017-2021.pdf
[2] http://bip.mkidn.gov.pl/media/download_gallery/20170619_Uchwala_NIEPODLEGLA_na_lata_2017-2021.pdf